Κριτικές
Υπάρχουν πράγματα που για να τα γνωρίσει κανείς πρέπει να ταξιδέψει. Να αναζητήσει νέους κόσμους, καινούριες εμπειρίες, εμπλουτίζοντας τα βιώματά του. Υπάρχουν όμως κι' άλλες, εσωτερικές διαδρομές, που μπορεί να διανύσει κανείς. Όσο για τις αποστάσεις και το βάθος των εντυπώσεων, αυτά εναπόκεινται στον τρόπο που εισπράττονται και αφομοιώνονται μικρά ή μεγάλα γεγονότα, καθώς η μνήμη τα διαμορφώνει με δικά της παραστατικά, μέσα από τα αποτυπώματα που πάνω τους αφήνει ο χρόνος.
Και τα πιο σύνθετα ωστόσο πράγματα, μπορούν να ειπωθούν με εικόνες απλές, περιεκτικές. Το ζητούμενο είναι οι ποιότητες της μετάδοσης τους στο βλέμμα. Τι μένει και τη ξεφεύγει από το κοίταγμά μας. Πόσο μας έλκει, μας κρατά μια εικόνα, με τα επίπεδά της, με τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της, με τους κόσμους που μας αποκαλύπτει, με τα αινίγματα που προβάλλει.
Η Φωτίκα Καρδούλη είναι μια ζωγράφος, που χρόνια γνωρίζουν το έργο της, κυρίως όσοι την ξέρουν. Η ίδια, ποτέ δεν θέλησε να δημοσιοποιήσει τις εικαστικές της διαδρομές, απλώς για να εντυπωσιάσει. Εξέθετε πάντοτε, όταν έκρινε η ίδια ότι εκφραστικά αυτό της ήταν αναγκαίο, μολονότι η σχεδιαστική της ευχέρεια και η χρωματική αισθαντικότητα των μορφών της, από νωρίς είχαν επισημανθεί.
Η Φωτίκα Καρδούλη μέσα από τα έργα της ταξιδεύει στον εσωτερικό βιότοπο της καθημερινότητας. Τα θέματά της διατυπώνονται με ευκρίνεια, χωρίς η ζωγράφος να επαφίεται στην ασφάλεια της ρεαλιστικής απόδοσης της φόρμας. Κι όταν ακόμη την χρησιμοποιεί, οδηγεί το βλέμμα πίσω από το προπέτασμα της όποιας πραγματογνωστικής αναφοράς. Την ενδιαφέρει πρώτιστα να δώσει το κλίμα και την ατμόσφαιρα μιας κατάστασης, τις εντάσεις και την ιδιαιτερότητα της μοναδικότητάς της.
«Νεκρές» ή «ζωντανές» φύσεις, όροι λίγο ως πολύ ξεπερασμένοι, δίνουν ωστόσο την κατεύθυνση - σ' ένα μέτρο τουλάχιστον - των αναζητήσεών της. Αυτό σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρει τη ζωγράφο το θέμα, αλλά ο τρόπος που κάθε φορά αναδεικνύεται ο μικρόκοσμος της σιωπής, ο οποίος κρύβεται πίσω από τα επιφαινόμενα προσχήματα.
Οι θέσεις των αντικειμένων που επιλέγει να ζωγραφίσει, η διάταξή τους στο χώρο, οι χρωματικοί τους τόνοι και οι αρμονικές αντιπαραθέσεις που αναπτύσσονται, ανάμεσα στα μεγέθη, στα σχήματα, στους όγκους, στις ιδιοτυπίες κυρίως της πλαστικότητάς τους, στο φως επίσης, στις διαβαθμιζόμενές του επιφάνειες και στο βάθος πεδίου, μεταφέρουν στον θεατή τις ισορροπίες και τα παράδοξα μιας συμβατικής ή τυχαίας συναρμογής στοιχείων της καθημερινότητας. Θα λέγαμε πως η Φωτίκα Καρδούλη ζωγραφίζει την χαμηλότονη συνομιλία μιας απροσδόκητης συντροφικότητας αντικείμενων ή μορφικών σχηματισμών στον χώρο και μέσα στο φως. Στο φως που απαυγάζει λάμψεις ή θολώνει, εξαιτίας της επεξεργασμένης υφής της ματιέρας. Στο φως που αγκαλιάζει τα αντικείμενα εσωτερικού χώρου και σε 'κείνο που εκλύεται μέσα από την υποβλητική παρουσία της κάθε φόρμας.
Η ζωγράφος, συνήθως, στις φόρμες της δίνει μια συμβολικά προσωποποιημένη διάσταση, μολονότι αξιοποιεί τα ρεαλιστικά στοιχεία της αληθοφάνειας. Αγγεία διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, ποτήρια, δοχεία, φρούτα, κανάτες, αποδίδονται παρατακτικά ή συντακτικά, σαν μια ανθρώπινη ομήγυρη.
Συνομιλίες και ψίθυροι, χρωματικοί τόνοι και σκιές, μεταφέρουν μιά οικειότητα και παράλληλα μνημειώνουν το τυχαίο ή την πολυτιμότητα του ασήμαντου, την φαντασμογορία του ταπεινού. Οι υπαιθριστικές συνθέσεις πάλι, μεταφέρουν στον θεατή τα βλέμματα που θα μπορούσε να είχε εκείνος περισυλλέξει από μια διαδρομή ανάμεσα στις εποχές, στις αλλαγές του χρόνου, στις μεταμορφώσεις που επιφέρει η κλιμακούμενη ένταση του πολιορκητικού φωτός, μέχρι τη δύση του.
Ανέφερα προηγουμένως τις συμβολικές προσωποποιήσεις που έχει την τάση να δημιουργεί με τις μορφές της η Φωτίκα Καρδούλη. Μέσα από αυτό το πλαίσιο, μπορεί κανείς να προσεγγίσει και τις «κούκλες» της, τα χαρακτηριστικά της ανδρείκελα που στέκονται στωικά δίπλα σε γωνιές, κοντά σε ανοίγματα παραθύρων, έτοιμα να δραπετεύσουν. Αυτά τα ανδρείκελα συμπυκνώνουν όλην την τρυφερότητα, την θλίψη και την μοναξιά, όλην την παράδοξη γοητεία και κυρίως την μελαγχολία που κρύβεται στην ματαιότητα της ζωής.
Η Φωτίκα Καρδούλη μέσα από την ενδοστρέφεια που φανερώνουν αυτά της τα ταξίδια του βλέμματος, μας μεταδίδει πίστη και ελπίδα στις αξίες της ζωής, στην καθαρότητα και την ειλικρίνεια του ψυχισμού, με τον οποίο φορτίζει άλλωστε τις μορφές και τα θέματά της. Πάνω απ' όλα, μας μεταδίδει την ευαισθησία της, υποδεικνύοντάς μας, πως και τα πιο σπουδαία πράγματα μπορούν να φανερωθούν στις λεπτομέρειες, με τρόπο απλό, απέριττο, με τρόπο που υπαγορεύει σιωπή.
Αθηνά Σχινά
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΧΙΟΥ
Ατομική έκθεση Φωτίκας Καρδούλη (01-11/09/1998)
Η Φωτίκα Καρδούλη με την ζωγραφική της μας μεταφέρει σε έναν κόσμο μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητος, εκεί που κυριαρχεί το χρώμα.
Χρωματίζει τα συναισθήματα, χρωματίζει τη ζέστη, την υγρασία και τη δροσιά.
Η σταθερότητά της ανάμεσα στα διάφορα υλικά που χρησιμοποιεί, δείχνει πως ξέρει πολύ καλά πως θα πετύχει αυτό που θέλει να κάνει, πριν ακόμα το ξεκινήσει.
01/09/98
Χαράλαμπος Κοιλιάρης
Διευθυντής Πινακοθήκης Χίου
Η Φωτίκα Καρδούλη ασκεί πολλά χρόνια το βλέμμα της, μετουσιώνοντας κι εκφράζοντας, στις εικαστικές της επιφάνειες, παρατηρήσεις και βιώματα, μνήμες κι αισθήσεις από τις διαδρομές του φωτός στα τοπία μιας ψυχικής της ενδοχώρας.
Τα χρώματα της, γήινα κι άλλοτε ατμοσφαιρικά, υποβάλλουν μέσα από σύμβολα και αλληγορίες μια ενορατική πραγματικότητα. Το γνωστό μετατρέπεται σε παράδοξο και το οικείο σε απροσδόκητο γεγονός, στοχεύοντας να ευαισθητοποιήσει τον νου και την φαντασία του θεατή, προκειμένου εκείνος να ανιχνεύσει έναν κόσμο, πίσω από τα επιφαινόμενα.
Το «υδάτινο στοιχείο» είναι αυτό στο οποίο εστιάζει την προσοχή της η ζωγράφος, απεικονίζοντας θάλασσες, παραλίμνια τοπία, κι αλλού την ροή ποταμών, μέσα σε μια φύση που διαρκώς αναμορφώνεται, σύμφωνα με τις ώρες της ημέρας και των εποχών. Το νερό, στα έργα της Φωτίκας Καρδούλη, παραπέμπει στην ίδια την ρευστότητα και στις αλλαγές των εντυπώσεων, καθώς επίσης και στις αναμοχλεύσεις του υποσυνείδητου. Το φως αναγλυφοποιεί τους όγκους (κλαδιά δένδρων, φυλλώματα, βλάστηση), τονίζει την καθαρότητα ή την απτότητα των μορφωμάτων, ενώ σε άλλα έργα της ίδιας ενότητας, η δημιουργός αξιοποιεί τις αντανακλάσεις και διαθλάσεις του, φέρνοντας στο προσκήνιο της θέασης τις επενέργειες και τις ποικίλες διαφοροποιήσεις αυτού του φωτός, το οποίο αναδεικνύει τις χρωματικές του διαβαθμίσεις ή αντιθέσεις.
Η «γραφή» της Φωτίκας Καρδούλη είναι μετεμπρεσσιονιστική και διατυπώνεται με συμβιωτικές αντιπαραθέσεις ψυχρών και θερμών χρωμάτων, ενώ σε αρκετά σημεία των έργων, η πινελιά εμφανίζεται περισσότερο εξπρεσσιονιστική και πιο απελευθερωμένη. Ο λόγος είναι, πως ο όποιος ρεαλισμός διακρίνεται στην παραστατική της ζωγραφική, συνδυάζεται με την αφαίρεση, προκειμένου να μετατρέψει το συγκεκριμένο σε μια ποιητική ελεγεία του εφήμερου, με την ζωή και την κίνηση (στους κυματισμούς, αλλά και στα σύννεφα του ουρανού) να κατοπτρίζουν βαθύτερες αλήθειες, που τις στοχάζεται κανείς, ως υποψίες του πραγματικού, παρά ως βεβαιότητες.
Αθηνά Σχινά
Μια φωτοχυσία πλαισιώνει τα ζωντανά χρώματα που λες κι αναβλύζουν από τα εσώτερα μιας συνειδήσεως δονούμενης από έρωτα προς την φύση. Σ' εκείνης την ομορφιάν ανταποκρίνεται με πληρότητα. Το αδρό σχέδιο στηρίζει δυναμικά τις αποχρώσεις που συνδυάζουν θερμές και ψυχρές τονικότητες σε συνδυασμούς αντιστικτικούς περίτεχνους.
Ευάγγελος Μουτσόπουλος, Ακαδημαϊκός - Φιλόσοφος-Κριτικός-Ιστορικός Τέχνης.
Η ζωγράφος Φωτίκα Καρδούλη δεν παύει να μας εντυπωσιάζει. Οι πίνακες της είναι ζωντανές απεικονίσεις της πραγματικότητος, συνδυασμένες με εντυπωσιακές, φαντασιακές θεωρήσεις. Τα χρώματά της συγκινούν, με τις θερμές τους ανταύγειες. Ο θεωρός των, συγκινείται στοχαστικά.
Ευάγγελος Μουτσόπουλος, Ακαδημαϊκός - Φιλόσοφος-Κριτικός-Ιστορικός Τέχνης.
ΕΝΟΤΗΤΑ "ΚΟΥΚΛΕΣ" Μια θεώρηση "γραφέων οδός, ιθεία και σκολιή, ευθύς και πολύστροφος ο δρόμος των ζωγράφων",
δηλώνει ο εφτασφράγιστος Ηράκλειτος. Αυτός ο συμπυκνωμένος ορισμός, θαρρώ ν' αρμόζει στη διαδρομή, όπου θελκτικά και έμμονα, καιρό τώρα, ξετυλίγει το έργο της η κ. Φωτίκα Καρδούλη.
Άψογη εκτέλεση, χρωματισμοί έξυπνα κι αισθαντικά πλεγμένοι* "αντικείμενα" με πλούσιους συμβολισμούς κι αναφορές ποικίλες• ένα διαρκές "πήγαινε-έλα" μεταξύ εσωτερικής και καθημερινής ζωής.
Υπάρχει στο έργο της έντονη διάθεση, ύφος ακτινοβόλο και δύναμη μετρημένη - ένα ευφρόσυνο αφήγημα, που με λεπτότητα επεξεργάζεται η κ. Φωτίκα Καρδούλη. Και σε αντίστιξη, σαν υπόμνηση, απεικονίζει με τρόπο εμβληματικό, επίμαχα ζητήματα κι εφιαλτικά ενδεχόμενα που βαραίνουν το ψυχικό κλίμα του καιρού μας: μορφές κι σχηματισμοί ανεπίλυτοι, παγιδευμένοι, ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα και στην απόπειρα φανταστικής φυγής.....
Όλα αυτά ελκύουν, πέραν και σίγουρα, ερεθίζουν μάτι και μυαλό. Η κ. Φωτίκα Καρδούλη, λέω, με πολύτροπη και πολύχρονη τέχνη "συλλέγει" και "εκπέμπει" βιώματα της εποχής, εξ' ού συχνά διάλογος με τον θεωρό και κάποια έργα της.
Τα προτερήματα και τα επιτεύγματά της δεν άφησαν αδιάφορους κριτές και φίλους της ζωγραφικής. Πολλοί οι ειδικοί που ανάλυσαν και θαύμασαν την προσφορά της...
Εκείνο όμως που θέλω να στοχεύσω, γύρω από ορισμένα τεχνάσματα, ορισμένα ευρήματα της ζωγράφου. Και τούτο, από την σκοπιά - το παρατηρητήριο- του σημερινού Τεχνοπολιτισμού, (Technoculture).
Σ' αυτόν τον ορίζοντα κινείται η ευαισθησία μου και αντλώ δύναμη και έμπνευση για ένα κόσμο διαφορετικό, που καθημερινά και γρήγορα, πραγματοποιείται σε κλίμακα πλανητική. Όλοι πια γνωρίζουμε - κάτι που ίσως θέλουμε ν' αγνοούμε - το πόσο οι τεχνοεπιστήμες αναπλάθουν, ριζικά, τις βασικές αναφορές και μαζί την έννοια τόσο του πολιτισμού, όσο και του Ανθρώπου.....
Εκείνο λοιπόν που με συναρπάζει σ' ένα πίνακα, ξέχωρα από Σχολές και θεωρητικά πλαίσια, που πιθανόν να ευλόγησαν την γέννησή του - είναι όταν ο καλλιτέχνης, θεληματικά, φαίνεται να εκδηλώνει κάποια συμμετοχή στον τωρινό καιρό. Η παραμικρή συμβολή, θετική ή αρνητική, σ' αυτήν την χωρίς προηγούμενο Μεταλλαγή, είναι φωνή συνείδησης- φωνή φόβου ή ελπίδας-δηλαδή, παρότρυνση για εγρήγορση.
Δεν ήταν τυχαίο που η γνωριμία με το έργο της κ. Φωτίκας Καρδούλη, έγινε χάρη στη συνάντησή μου με τις "Κούκλες". Αυτά τα παράδοξα όντα - ημιτελή; ακρωτηριασμένα; -ανθρώπινα ρομπότ που ίσως ζητούν άνοιγμα, κάποιαν απελευθέρωση... Μελλοντικές υπάρξεις που χαράζουν αλλεπάλληλους συνειρμούς, απορίας και ιδεών, διαταράζοντας την ουσία των πραγμάτων.
- Κούκλες γυναικείες - γυμνές, σε μέγεθος φυσικό, κι ολονών τα χέρια κομμένα...
Οι χρωματισμοί τονίζουν εδώ, πότε τρυφερά -σχεδόν στοργικά- πότε πένθιμα το δίσημο μήνυμα της ζωγράφου: σε κάθε κίνδυνο και μια μορφή ελπίδας.
Πέρα από κάθε απεικόνιση σαν δεύτερο φόντο - ευρύνεται ακάθεκτα το νοητικό πεδίο: τόσα πολλά είναι τα στοιχεία - λες ψηφιδωτά- που συγκάλεσε στη συγκρότησή τους, η ζωγράφος Φωτίκα Καρδούλη.
Με πρόβλεψη και τόλμη, πέτυχε ν' αναρτήσει το "σήμα κατατεθέν", μιας εποχής, σε πλήρη μετάλλαξη. Οι "Κούκλες" λειτούργησαν σε μένα ωσάν το μεγάλο νύγμα, η νύξη που μ' άγγιξε, μ' έθιξε": Το καίριο σημείο - punctum, (καίριο = κάτι που συντελείται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο σημαδιακό) τα δυό χαρακτηριστικά, εδώ σημαίνουν - "επιπίπτουν" θα έλεγα στην γυναίκα.
Υπάρχει πιο "καίρια" οντότητα από τη γυναίκα σήμερα; Η δύναμη που ανεβαίνει- στόχος κοινωνικής, θρησκευτικής άρνησης- όμηρος αιματοβαμμένος σε πολλούς τόπους στην υφήλιο... Και ταυτόχρονα MATRIX ενός κόσμου, σε ιλιγγιώδη εξέλιξη, τραυματισμένου και όμως ελπιδοφόρου. Στα δρώμενα του Τεχνοπολιτισμού, ο χώρος της γυναίκας προσφέρει, ή μάλλον επιβάλλει, νέες μορφές ύπαρξης και φυσικά νέους τρόπους ζωής και Τέχνης.
Ο χώρος αυτός κυοφορεί άπειρα έμβρυα κάθε λογής, αφάνταστα, για την ώρα τα πιο πολλά.
Όσο για τα κομμένα χέρια, πέρα από τον φρικτό συμβολισμό της ακρωτηριασμένης ανά τον κόσμο γυναίκας, συνειρμικά κατ' αντίθεση, παραπέμπει στην εικονική πραγματικότητα και στον αυξημένο άνθρωπο l’ home augmente - και σε άλλες δυνατότητες του Τεχνοπολιτισμού.
Η κ. Φωτίκα Καρδούλη, με τις "Κούκλες" ΘΕΜΑ υπεύθυνο και εντυπωσιακό, καταθέτει -μαρτυράει- για τον σύγχρονο, δικό μας καιρό, όπου η γυναίκα πληρώνει ακόμα το βαρύ τίμημα σε ζοφερά κατάλοιπα και που ταυτόχρονα θυμίζει όλες τις απελευθερωτικές δυνατότητες μιας ιστορικής καμπής.
Προσωπικά, ευχαριστώ την ζωγράφο γι αυτό το "ΘΕΜΑ".
Ηλίας Θεοφιλάκης
ΙΔΡΥΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
CETEC. PARIS-DEAUPHIN
Chevalier des Arts et des Lettres
Παρίσι-Σεπτέμβριος 2015
